tarafından cayırovalı Paz 18 Ocak 2009 - 11:55BOLU-MERKEŞLER BÖLGESİNİN JEOLOJİSİ VE LİNYİT İMKANLARI
ÖZET. — Etüd sahası Bolunun 35 km. kuzeydoğusundaki Merkeşler köyü bölgesidir. Saha
kuzeyde Çele (l 954 m.) ve Çal doğusu (l 865 m.) dağları, güneyde Bolu suyu ile sınırlanmıştır.
Paleozoik, Kretase, Eosen arazileri ihtiva eder.
Paleozoik serizitfillit, hornblendşist, kalkşist ve dioritlerle (Bolu masifi); Kretase gri renkli
masif sert kalkerlerle; Eosen Nummulitli sarımsı gri kalker ve marn, bol Nummulitli gri sert kalkerler,
gri, yeşilimsi gri marn, koyu gri bitümlü kalker (fetid kalker), yeşilimsi gri kil ve killi
marn, kırmızı renkli marn ve killi marnlarla temsil edilmiştir.
Fetid kalker ve bunların üzerindeki yeşilimsi gri kil ve killi marnlar linyitli seriyi teşkil eder.
Bu serinin üstünde kırmızı marnlar, altında gri marnlar mevcuttur. Ortalama 90 m. kalınlıkta
olan bu linyitli seri Lütesien yaşındadır. Linyit damarları fetid kalkerin hemen üstünde veya tektonik
duruma göre altında bulunur.
Bu linyitli seri bütün Eosen arazisi ile birlikte kuzeyden gelen bir itilme tesiriyle (Alp iltivaları
Pirenien safhası) kuzeydeki Paleozoik Bolu masifi ile güneydeki Arkot dağı masifi arasında
iltivalanmış ve neticede iki senklinal, iki antiklinal ve bir yatık iltiva meydana gelmiştir. Bu
duruma göre kuzeydeki Paleozoik kütle Eosen üzerine sariye olmuştur. İltiva eksenleri SVV-NE
istikamet indedir.
Merkeşler bölgesinde NE-SVV istikametinde üç ayrı sıra üzerinde sıralanmış linyit mostraları
ilk nazarda bunların birbirinden ayrı üç damar olduğu fikrini verir. Fakat yukarda bahsedilen
tektonik durum gözönünde tutulursa, sahamızda bir tek damarın mevcut olduğu anlaşılır. Linyit
Senklinallerde fetid kalkerin üzerinde, yatık iltivada ise ters yanın fetid kalkerleri altındadır.
G İ R İ Ş
Etüd sahası Bolu ilinin 30 km. kuzeydoğusunda
olup, eski Bolu-Mengen
yolunun 30 uncu kilometresinin kuzeyine
isabet eder. NE - SW istikametinde
14 km. uzunluğunda ve NW-SE istikametinde
ortalama 3 km. genişliğindedir.
E s k i e t ü d l e r.— Merkeşler bölgesinde
linyit bakımından ilk etüd 1911
senesinde Georg Latterman tarafından
yapılmıştır. Latterman 10 kadar kömür
mostrasından bahseder ki, bunlardan
Merkeşler ve Çakır köy civarındaki 3
mostra bizim etüd sahamıza girmektedir.
Blumenthalin «Bolu civarı ile Aşağı
Kızılırmak mecrası arasındaki Kuzey
Anadolu silsilelerinin jeolojisi» eserinde
de bölgemizin jeolojisi hakkında bilgi
verilmektedir.
Nihayet bölgenin jeolojisi ve linyit
bakımından kıymetlendirilmesi hususunda
detay etüdler 1955-1957 seneleri
arasında J. Rondot tarafından yapılmıştır.
Rondot bölgeyi bir graben sahası
olarak ele almış ve etüdlerini bu
yönden inkişaf ettirmiştir.
COĞRAFİ DURUM
Merkeşler bölgesi l 865 rakımlı Çal
doruğu ile l 954 rakımlı Çile doruğu dağHayri
UYSAL 108
ları güneyinde bu dağlara tabi 797-917
rakımlı tepelerden müteşekkildir. Arazi
kuzeyden güneye doğru alçalır ve en alçak
yeri 650 rakımlıdır.
Bölgenin yegane akarsuyu Kocasu
(Bolu suyu) olup, kuzeydoğuya doğru
akar. Diğer akarsular yazın kuruyan ufak
derelerden ibaret olup, kuzeyden güneye
doğru akarak Bolu suyuna karışırlar.
Boluya iyi bir şose ile bağlı olan
Merkeşier bölgesinin kuzey ve güneyi
tamamen çam ormanları ile kaplıdır.
STRATİGRAFİ
Merkeşler bölgesinde Paleozoik, Kretase
ve Eosen yaşındaki araziler ile en
yeni bir teşekkül olarak konglomeralar
mevcuttur.
P a l e o z o i k . — Sahanın kuzey ve
kuzeydoğusunda mevcut kristalin sahreler
muhtemel olarak Paleozoik yaşındadırlar.
M. Blumenthalin «Bolu masifi»
olarak adlandırdığı bu eski kütle bölgemizde
bilhassa serizitfillitlerden müteşekkildir.
Bu fillitler Keseroğlu-Balatlar-
Dereköy hattı kuzeyinde bulunmaktadır.
Fazla istihaleye uğramış ve iltivalanmış
olan bu kütlede entrüzif magmada
(biotiti fazla kuvarsdiorit) yer almaktadır.
Bu dioritleri gerek fillitlerin fazla
erozyona uğramış olan kısımlarındaki
Kerpiç ve Yanası derelerinde ve gerekse
Kuğum köyü mıntakasında geniş bir
sahada görmek mümkündür. Bunların
üzerine hornblendşist, kalkşist ve kuvarsitler...
ÖZET. — Etüd sahası Bolunun 35 km. kuzeydoğusundaki Merkeşler köyü bölgesidir. Saha
kuzeyde Çele (l 954 m.) ve Çal doğusu (l 865 m.) dağları, güneyde Bolu suyu ile sınırlanmıştır.
Paleozoik, Kretase, Eosen arazileri ihtiva eder.
Paleozoik serizitfillit, hornblendşist, kalkşist ve dioritlerle (Bolu masifi); Kretase gri renkli
masif sert kalkerlerle; Eosen Nummulitli sarımsı gri kalker ve marn, bol Nummulitli gri sert kalkerler,
gri, yeşilimsi gri marn, koyu gri bitümlü kalker (fetid kalker), yeşilimsi gri kil ve killi
marn, kırmızı renkli marn ve killi marnlarla temsil edilmiştir.
Fetid kalker ve bunların üzerindeki yeşilimsi gri kil ve killi marnlar linyitli seriyi teşkil eder.
Bu serinin üstünde kırmızı marnlar, altında gri marnlar mevcuttur. Ortalama 90 m. kalınlıkta
olan bu linyitli seri Lütesien yaşındadır. Linyit damarları fetid kalkerin hemen üstünde veya tektonik
duruma göre altında bulunur.
Bu linyitli seri bütün Eosen arazisi ile birlikte kuzeyden gelen bir itilme tesiriyle (Alp iltivaları
Pirenien safhası) kuzeydeki Paleozoik Bolu masifi ile güneydeki Arkot dağı masifi arasında
iltivalanmış ve neticede iki senklinal, iki antiklinal ve bir yatık iltiva meydana gelmiştir. Bu
duruma göre kuzeydeki Paleozoik kütle Eosen üzerine sariye olmuştur. İltiva eksenleri SVV-NE
istikamet indedir.
Merkeşler bölgesinde NE-SVV istikametinde üç ayrı sıra üzerinde sıralanmış linyit mostraları
ilk nazarda bunların birbirinden ayrı üç damar olduğu fikrini verir. Fakat yukarda bahsedilen
tektonik durum gözönünde tutulursa, sahamızda bir tek damarın mevcut olduğu anlaşılır. Linyit
Senklinallerde fetid kalkerin üzerinde, yatık iltivada ise ters yanın fetid kalkerleri altındadır.
G İ R İ Ş
Etüd sahası Bolu ilinin 30 km. kuzeydoğusunda
olup, eski Bolu-Mengen
yolunun 30 uncu kilometresinin kuzeyine
isabet eder. NE - SW istikametinde
14 km. uzunluğunda ve NW-SE istikametinde
ortalama 3 km. genişliğindedir.
E s k i e t ü d l e r.— Merkeşler bölgesinde
linyit bakımından ilk etüd 1911
senesinde Georg Latterman tarafından
yapılmıştır. Latterman 10 kadar kömür
mostrasından bahseder ki, bunlardan
Merkeşler ve Çakır köy civarındaki 3
mostra bizim etüd sahamıza girmektedir.
Blumenthalin «Bolu civarı ile Aşağı
Kızılırmak mecrası arasındaki Kuzey
Anadolu silsilelerinin jeolojisi» eserinde
de bölgemizin jeolojisi hakkında bilgi
verilmektedir.
Nihayet bölgenin jeolojisi ve linyit
bakımından kıymetlendirilmesi hususunda
detay etüdler 1955-1957 seneleri
arasında J. Rondot tarafından yapılmıştır.
Rondot bölgeyi bir graben sahası
olarak ele almış ve etüdlerini bu
yönden inkişaf ettirmiştir.
COĞRAFİ DURUM
Merkeşler bölgesi l 865 rakımlı Çal
doruğu ile l 954 rakımlı Çile doruğu dağHayri
UYSAL 108
ları güneyinde bu dağlara tabi 797-917
rakımlı tepelerden müteşekkildir. Arazi
kuzeyden güneye doğru alçalır ve en alçak
yeri 650 rakımlıdır.
Bölgenin yegane akarsuyu Kocasu
(Bolu suyu) olup, kuzeydoğuya doğru
akar. Diğer akarsular yazın kuruyan ufak
derelerden ibaret olup, kuzeyden güneye
doğru akarak Bolu suyuna karışırlar.
Boluya iyi bir şose ile bağlı olan
Merkeşier bölgesinin kuzey ve güneyi
tamamen çam ormanları ile kaplıdır.
STRATİGRAFİ
Merkeşler bölgesinde Paleozoik, Kretase
ve Eosen yaşındaki araziler ile en
yeni bir teşekkül olarak konglomeralar
mevcuttur.
P a l e o z o i k . — Sahanın kuzey ve
kuzeydoğusunda mevcut kristalin sahreler
muhtemel olarak Paleozoik yaşındadırlar.
M. Blumenthalin «Bolu masifi»
olarak adlandırdığı bu eski kütle bölgemizde
bilhassa serizitfillitlerden müteşekkildir.
Bu fillitler Keseroğlu-Balatlar-
Dereköy hattı kuzeyinde bulunmaktadır.
Fazla istihaleye uğramış ve iltivalanmış
olan bu kütlede entrüzif magmada
(biotiti fazla kuvarsdiorit) yer almaktadır.
Bu dioritleri gerek fillitlerin fazla
erozyona uğramış olan kısımlarındaki
Kerpiç ve Yanası derelerinde ve gerekse
Kuğum köyü mıntakasında geniş bir
sahada görmek mümkündür. Bunların
üzerine hornblendşist, kalkşist ve kuvarsitler...
